احکام نمازجمعه‌

(مسأله 41) کسی که نماز جمعه را به امامی اقتداء کرده می‌تواند نماز عصر را نیز به همان امام اقتداء کند، ولی اگر بخواهد احتیاطاً نماز ظهر را هم بخواند باید پس از پایان نماز جماعت مجدداً نماز ظهر و عصر را بطور فُرادی بجا آورد مگر اینکه امام هم بعد از خواندن نماز جمعه احتیاطاً نماز ظهر را بجا آورده باشد که در این صورت اگر مأموم نیز همینطور عمل کرده لازم نیست نماز عصر را تکرار کند.

(مساله 42) اگر امام و مأموم بخواهند پس از نماز جمعه نماز ظهر را احتیاطاً بجا آورند، می‌توانند آن را به جماعت برگزار کنند، ولی مأمومی که در نماز جمعه شرکت نکرده اگر به این نماز احتیاطی اقتداء کند از نماز ظهر او مُجْزی نیست وباید آن را اعاده نماید.

(مساله 43) اگر مأمومی که رکوع رکعت اوّل امام جمعه را درک کرده به عِلَّتْ کثرت جمعیّت یا غیر آن نتواند در سجده‌ها با امام همراهی کند در این صورت اگر بتواند (پس از قیام امام برای رکعت دوّم) سجده‌ها را خود بجا آورده وقبل از رکوع یا در حین آن به امام ملحق شود، نمازش صحیح است، وَاِلاّ باید به حال خود باقی بماند تا امام به سجده‌های رکعت دوّم برسد، آنگاه دو سجده را به نیّت سجده‌های رکعت اوّل نماز خود همراه امام بجا آورد و سپس رکعت دوّم را فرادی بخواند و نمازش صحیح است، ولی اگر آنها را به نیّت سجده‌های رکعت دوّم و یا به نیّت متابعت امام انجام دهد، احتیاط واجب آن است که از آن دو سجده صرف‌نظر کرده و دو سجده دیگر به نیّت سجده‌های رکعت اوّل بجا آورد و سپس به رکعت دوّم بپردازد و پس از اتمام نماز، نماز ظهر را بجا آورد.

(مسأله 44) اگر مأموم به قصد اِتِّصال به نماز، در رکوع رکعت دوّم تکبیر بگوید و به رکوع برود ولی شک کند که رکوع امام را درک کرده یا نه، نماز جمعه او مُحَقَّقْ نمی‌شود و احتیاط واجب آن است که آن نماز را به نیّت نماز ظهر به پایان برساند و سپس نماز ظهر را اعاده کند.

(مساله 45) اگر مأمومین پس از اتمام خطبه‌ها و شروع نماز امام، از اقتداء به او خودداری کنند و امام را تنها بگذارند نماز جمعه مُنْعَقِدْ نشده و باطل است و امام می‌تواند آن نماز را رها نموده و به نماز ظهر بپردازد، ولی احتیاط مستحبّ آن است که نیّت خود را به ظهر برگرداند و پس از اتمام آن مُجَدَّداً نماز ظهر را بخواند و احتیاط بیشتر در آن است که نماز را با همان نیّت نماز جمعه تمام کند و سپس نماز ظهر را بجا آورد.

(مسأله 46) اگر نماز جمعه با عدد کامل (حدّاقل 4 نفر به اضافه امام) منعقد شود ولو اینکه فقط تکبیر آن را گفته باشند و سپس متفرق شوند، نماز باطل می‌شود چه همه مأمومین یا بعضی از آنها متفرّق شوند و امام باقی بماند و چه برعکس چه یک رکعت کامل نماز را خوانده باشند و چه کمتر، ولی احتیاط مستحبّ آن است که باقیمانده‌ها نماز جمعه را تمام کنند و سپس نماز ظهر را هم بجا آورند، اما اگر بعضی از آنها در اواخر رکعت دوّم بلکه بعد از رکوع رکعت دوّم متفرق شوند نماز جمعه صحیح است و احتیاط مستحبّ آن است که پس از آن نمازظهر را هم بجا آورند.

(مساله 47) اگر عدد مأمومین بیش از حد لازم - 4 نفر- برای نماز جمعه باشد پراکندگی عدّه‌ای از آنها مطلقاً ضرر ندارد بشرط آنکه افراد باقیماند از - 4 نفر- کمتر نباشد.

(مساله 48) اگر - 5 نفر- (یا بیشتر)، برای نماز جمعه مهّیا شوند ولی در اَثْناء خطبه‌ها یا بعد از آنها و قبل از اقامه نماز متفرق شوند و برنگردند بطوری که کمتر از - 5 نفر- باقی مانده باشند، وظیفه افراد باقیمانده نماز ظهر است.

 

(مسأله 49) در صورتی که قبل از انجام مسمّای واجب در خطبه (یعنی حدّاَقَلّی از واجبات خطبه‌ها که بتوان آنها را خطبه نامید) عدّه‌ای از مأمومین متفرّق شوند و کمتر از - 4 نفر- بمانند وپس از مدّت کوتاهی برگردند (بطوریکه عدد لازم - 5 نفر- کامل شود) اگرامام در این فاصله سکوت کرده باشد، پس ازمراجعت مأمومین باید از نقطه‌ای که خطبه را قطع نموده، ادامه دهد ولی اگر (با وجود تقلیل مأمومین از حدّ نصاب لازم) خطبه را ادامه داده و جریان امر بصورتی بوده که افراد پراکنده صدای او را نشنیده‌اند، باید پس از مراجعت آنها و تکمیل عدد لازم، آن قسمت را که در غیاب آنها خوانده، اعاده کند. و اگر زمان بازگشت مأمومین طولانی باشد بطوری که عرفاً به یک پارچگی خطبه لَطْمه بزند باید امام خطبه را اعاده کند. چنانچه اگر با ورود مأمومین جدید هم عدد لازم - 5 نفر- کامل بشود، اعاده خطبه ضروری است.

(مساله 50) اگر مأمومین بعد از خطبه یا در اَثْنای آن متفرّق شوند (بطوری که کمتر از 5 نفر باقی بمانند) وسپس برگردند تا عدد لازم کامل شود د رصورتی که مسمّای خطبه مُحَقَّقْ شده باشد اعاده خطبه واجب نیست، گر چه مدّت تَفَرُّقْ طولانی باشد ودر صورتی که مُسَمّای خطبه مُحَقَّقْ نشده باشد، اگر علّت تفرّق، انصراف مأمومین از نماز جمعه بوده احتیاط واجب آن است که پس از بازگشت آنها، امام خطبه‌ها را از نو بخواند (ولو اینکه مدّت تفرّق کم باشد) و اگر علّت تفرّق وپراکندگی امری نظیر باران وغیره بوده، در این صورت اگر مدّت آن بقدری طولانی شود که عُرفاَ به یک پارچگی خطبه لطمه بزند واجب است خطبه هارا از نو بخواند وَاِلاّ خطبه قبلی را ادامه می‌دهد وصحیح است.

(مساله 51) اگر در جائی نماز جمعه برگزار شد نباید در فاصله‌ای کمتر از یک فرسخی آن نماز جمعه دیگری منعقد شود، پس اگر با فاصله یک فرسخ دو نماز جمعه اقامه شود هر دو صحیح است، لازم به تذکّر است میزان در مسافت مَحلِّ نماز جمعه است نه شهری که در آن نماز جمعه تشکیل شده است. بنابراین در شهرهای بزرگی که طول آن چند فرسخ است می‌توان چند نماز جمعه تشکیل داد.

(مسأله 52) احتیاط مستحّب آن است که قبل از اقامه نماز جمعه مطمئن شوید که در کمتر از حَدِّ مقرَر نماز جمعه دیگری قبل از آنها و یا مقارن آنها برگزار نشده و نمی‌شود.

(مسأله 53) اگر دو نماز جمعه در یک زمان و با فاصله کمتر از حدّ معیّن (یک فرسخ) تشکیل شود هر دو باطل است. ولی اگر یکی از آنها قبلاً شروع شده و لو فقط تکبیرة الاحرام را گفته باشد، دیگری باطل است. چه نماز گزاران بدانند که قبل از آنها یا بعد از آنها نماز جمعه دیگری در فاصله کمتر برقرار شده و یا می‌شود و چه نداند. و میزان در صِحَّت، تقدّم در نماز است نه در خطبه ها. بنابر این اگر یکی از دو نماز جمعه در خطبه‌ها مقدّم بوده امّا نماز دوّم در شروع نماز تَقَدُّم داشته نماز دوّم صحیح و اًوَّلی باطل خواهد بود.

(مسأله 54) اگر یقین دارند که در فاصله کمتر از حدّ لازم (یک فرسخ) نماز جمعه بر پا شده ولی شک دارند آن نماز قبلاً برگزار شده یا نه، و یا شک دارند که آن نماز مُقارن با آنها برگزار می‌شود یا نه، در هر دو صورت می‌توانند خود نماز جمعه‌ای تشکیل دهند و همچنین است در صورتی که نسبت به اصل انعقاد نماز جمعه دیگر اطْمینان نداشته باشند.

(مسأله 55) اگر پس از پایان نماز جمعه مُتوجّه شوند که نماز جمعه دیگری در کمتر از حدّ مُقَرَّر تشکیل شده و هر یک از دو گروه احتمال دهد که قبل از دیگری به اقامه جمعه پرداخته، بر هیچ یک اعاده جمعه و نیز نماز ظهر واجب نیست. گرچه قول به وجوب اعاده، مطابق احتیاط است ولی اگرگروه سوّمی خواسته باشند در همان محدوده اقامه جمعه دیگری بنمایند، باید یقین داشته باشند که آن دو نماز جمعه باطل است و اگر احتمال صحّت یکی از آن دو را بدهند نمی‌توانند اقامه جمعه دیگری بنمایند.

(مسأله 56) در زمان غیبت ولّی عَصْر# که نماز جمعه واجب تَعْیینی نیست، خرید و فروش و سایر معاملات، پس از اذان جمعه حرام نیست.