اَحکام قَسَم خوردن

(مسأله 2668) اگر قَسَم بخورد که کاری را انجام دهد یا ترک کند مثلاً  قَسَم بخورد که روزه بگیرد یا دود استعمال نکند، چنانچه عمداً مخالفت کند؛ باید کفّاره بدهد، یعنی یک بنده آزاد کند، یا ده فقیر را سیر کند، یا آنان را بپوشاند و اگر اینها را نتواند باید سه روز روزه بگیرد.

(مسأله 2669) قَسَم چند شرط دارد:

اوّل: کسی که قَسَم می‌خورد باید بالغ و عاقل باشد و اگر می‌خواهد راجع به مال خودش قَسَم بخورد باید در حال بالغ شدن سفیه نباشد و حاکم شرع او را از تصّرف در اموالش منع نکرده باشد و از روی قصد و اختیار قَسَم بخورد پس قَسَم خوردن بچّه و دیوانه و مست و کسی که مجبورش کرده‌اند، درست نیست و همچنین است اگر در حال عصبانی بودن بی‌قصد قَسَم بخورد.

دوّم: کاری را که قَسَم می‌خورد انجام دهد، باید حرام و مکروه نباشد و کاری را که قَسَم می‌خورد ترک کند، باید واجب و مستحبّ نباشد و اگر قَسَم بخورد که کار مباحی را بجا آورد، باید ترک آن را نظر مردم بهتر از انجامش نباشد و نیز اگر قَسَم بخورد کار مباحی را ترک کند باید انجام آن در نظر مردم بهتر از ترکش نباشد.

سوّم: به یکی از اسمهای خداوند عالم قَسَم بخورد که به غیر ذات مقدّس او گفته نمی‌شود مانند «خدا» و «اَلله» و نیز اگر به اسمی قَسَم بخورد که به غیر خدا هم می‌گویند ولی به قدری به خدا گفته می‌شود که هر وقت کسی آن اسم را بگوید؛ ذات مقدّس حقّ در نظر می‌آید، مثل آنکه به خالق و رازق قَسَم بخورد صحیح است بلکه اگر به لفظی قَسَم بخورد که بدون قرینه، خدا به نظر نمی‌آید ولی او قصد خدا را کند بنابر احتیاط باید به آن قَسَم نماید.

چهارم: قَسَم را به زبان بیاورد و اگر بنویسد یا در قلبش آن را قصد کند صحیح نیست ولی آدم لال اگر با اشاره قَسَم بخورد صحیح است.

پنجم: عمل کردن به قَسَم برای او ممکن باشد و اگر موقعی که قَسَم می‌خورد ممکن باشد و بعد تا آخر وقتی که برای قَسَم معیّن کرده عاجز شود یا برایش مشقّت داشته باشد قَسَم او از وقتی که عاجز شده بهم می‌خورد.

(مسأله 2670) اگر پدر از قَسَم خوردن فرزند جلوگیری کند؛ یا شوهر از قَسَم خوردن زن جلوگیری نماید، قَسَم آنان صحیح نیست.

(مسأله 2671) اگر فرزند بدون اجازه پدر و زن بدون اجازه شوهر قَسَم بخورد پدر و شوهر می‌توانند قَسَم آنان را بهم بزنند.

(مسأله 2672) اگر انسان از روی فراموشی، یا ناچاری به قَسَم عمل نکند، کفّاره بر او واجب نیست، و همچنین است اگر مجبورش کنند که به قَسَم عمل ننماید. و قسمی که آدم وسواسی می‌خورد، مثل اینکه می‌گوید وَالله الان مشغول نماز می‌شوم و به واسطه وسواس مشغول نمی‌شود، اگر وسواس او طوری باشد که بی‌اختیار به قَسَم عمل نکند کفّاره ندارد.

(مسأله 2673) کسی که قَسَم می‌خورد اگر حرف او راست باشد قَسَم خوردن او مکروه است و اگر دروغ باشد حرام و از گناهان بزرگ می‌باشد، ولی اگر برای اینکه خودش یا مسلمان دیگری را از شرّ ظالمی نجات دهد، قَسَم دروغ بخورد اشکال ندارد بلکه گاهی واجب می‌شود و این جور قَسَم خوردن غیر از قَسَمی است که در مسائل پیش گفته شد.