کیفیّت نماز جمعه

(مسأله 23) نماز جمعه دو رکعت است وکیفیّت آن مانند نماز صبح است. و مستحبّ است که حمد وسوره با صدای بلند خوانده شود و در رکعت اوّل بعد از حمد، سوره جمعه و در رکعت دوّم، سوره منافقون را قرائت نمایند.

(مسأله 24) نماز جمعه دارای دو قنوت است، قنوت اوّل قبل از رکوع رکعت اوّل و قنوت دوّم پس از رکوع رکعت دوّم است.

(مسأله 25) نماز جمعه دارای دو خُطْبه است که مانند اصل نماز واجب بوده و باید توسّط امام جمعه ایراد شود، بدون این دو خطبه نماز جمعه محقق نمی‌شود.

(مسأله 26) واجب است دو خطبه را قبل از نماز جمعه بخواند و اگر اوّل، نماز جمعه را بجا آورد، باطل است و در صورتی که وقت باقی است باید پس از ایراد خطبه‌ها مُجَدَّداً نماز جمعه را بخواند، ولی اگر نسبت به حکم مسأله جاهل بوده یا اشتباه کرده، اعاده خطبه‌ها لازم نیست، بلکه اعاده نماز هم لازم نیست.

(مسأله 27) جائز است دو خطبه نماز جمعه قبل از ظهر شرعی ایراد شود بطوری که پایان خطبه‌ها با ظهر شرعی مصادف باشد، ولی احتیاط مستحبّ آن است که آنها را در وقت ظهر بخواند.

(مسأله 28) در خطبه اوّل واجب است حَمْدِ الهی، گرچه به هر لفظی که حمد الهی محسوب شود جائز است، ولی احتیاط مستحبّ آن است که به لفظ جَلاله (الله) باشد و احتیاط واجب آن است که پس از آن به ثنای الهی بپردازد و سپس به پیغمبر اسلام درود فرستد و واجب است مردم را به تقوی سفارش کند و یک سوره کوچک از قرآن را بخواند. و در خطبه دوّم نیز حمد و ثنای الهی (به صورتی که ذکر شد) و درود بر پیغمبر اسلام واجب است. و احتیاط واجب آن است که در این خطبه نیز به تقوی سفارش کند و سوره کوچکی از قرآن تلاوت نماید. و احتیاط مستحبّ و مُؤَکَّدْ آن است که در خطبه دوّم پس از درود بر پیغمبر| به اَئِمَّه معصومین^ نیز درود فرستد و برای مؤمنین استغفار کند.

و بهتر است از خطبه‌های منسوب به امیر المؤمنین× یا آنچه از ائمه معصومین^ وارد شده، انتخاب کند.

(مسأله 29) شایسته است امام خطیب، بلیغ باشد و به تناسب اوضاع و احوال سخن گوید و عبارات فصیح و روان به کار برد، به حوادثی که در سراسر عالم بر مسلمین می‌گذرد بخصوص حوادث منطقه خود، آشنا باشد. مصالح اسلام و مسلمین را تشخیص دهد. چنان شجاع باشد که در راه خدا از مَلامت و نکوهش احدی بیم به خود راه ندهد، در اظهارحق و اِبْطال باطل بر حسب شرایط زمان ومکان صراحت داشته باشد، اموری از قبیل مواظبت در اوقات نماز وعمل به روش صُلَحاو اولیاء خد ا را که موجب تأثیر کلام او در مردم است رعایت کند، کارهای او با مَواعِظْ و وعد وعیدهایش تطبیق نماید، از آنچه که موجب سَبُکی او و کلامش می‌شود حتّی از قبیل پرگوئی، شوخی و بیهوده گوئی بپرهیزد و همه این امور را تنها برای خداوند رعایت کند وهدفش اِعْراض از دنیاپرستی و ریاست‌طلبی باشد که سرسلسه همه گناهان است تا کلامش در جان مردم، مُؤَثِّرْ افتد.

(مساله 30) شایسته است امام خطیب در خطبه نماز جمعه مصالح دین و دنیای مسلمین را تَذکّر دهد و مردم را در جریان مسائل زیـانبار و سودمند کشورهای اسلامی وغیر اسلامی قرار دهد و نیازهای مسلمین را در اَمر معاد و معاش تذکر دهد و از امور سیاسی و اقتصادی آنچه را که در استقلال و کیان مسلمین نقش مُهِمّی دارد گوشزد کند و کیفیّت صحیح روابط آنان را با سائر مِلَل بیان نماید ومردم را از دخالتهای دُوَل ستمگر و اِسْتعمارگر در امور سیاسی و اقتصادی مسلمین که مُنْجَرْ به استعمار و استثمار آنها می‌شود برحَذَرْ دارد.

خلاصه نماز جمعه و دو خطبه آن، نظیر حجّ و مراکز تجمّع آن و نماز‌های عید فطر و قربان و غیره، از سنگرهای بزرگی است که مُتأسِّفانه مسلمانان از وظائف مُهمّ سیاسی خود در آن غافل مانده‌اند، چنانچه از سایر پایگاه‌های عظیم سیاست اسلامی هم غافلند. اسلام دین سیاست، آن هم در همه شئون آن است و کسی که در احکام قضائی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی اسلام اندکی تَأمّل کند مُتوجّه این معنی می‌شود. هر کس گمان کند دین از سیاست جدا است، جاهلی است که نه اسلام را می‌شناسد و نه سیاست را.

(مساله 31) مستحبّ است امام خطیب در زمستان و تابستان عِمامه داشته باشد و رِدائی از بُرْد یَمَنی یا (عَدَنی) بپوشد وخود را یاراید، تمیزترین لباسهای خود را بپوشد و بوی خوش بکار برد بطوری که با وقار و سَکینه باشد و قبل از خطا به هنگامی که مُؤذّن اذان می‌گوید او بر منبر نشسته باشد تا اذان به پایان رسد وخطبه را آغاز کند و هنگام صُعود بر منبر خطا به روبه روی مردم بایستد و سلام کند و مردم نیز با چهره‌های خود از او استقبال کنند و به چیزی از قبیل کَمان و شمشیر (اسلحه) و عصا تکیه کند. و مردم نیز خود را روبه‌روی او قرار دهند.

(مساله 32) واجب است امام جمعه شخصاً و در حال ایستاده به ایراد خطبه بپردازد. و اگر نتواند خطبه هارا در حال ایستاده بخواند، باید دیگری به ایراد خطبه بپردازد و امامت نماز را هم به عُهْده گیرد. و اگ رهیچ کس برای ایراد خطبه‌ها درحال ایستاده پیدا نشود، نماز جمعه ساقط و نماز ظهر واجب است.

(مساله 33) جائز نیست امام جمعه خطبه‌ها و بخصوص موعظه و توصیه به تقوی را به آهستگی ادا کند واحتیاط واجب آن است که با صدای بلند به ایراد خطبه‌ها بپردازد، بطوری که حداقل عدد لازم - 4 نفر- صدای او را بشنوند، بلکه احتیاط مستحبّ آن است که در هنگام موعظه و سفارش به تقوی صدای خود را چنان بلند نماید که همه حاضرین مواعظ او را بشنوند و در مجامع بزرگ به توسّط بلندگوها به خطبه بپردازد تا تشویق و تحذیر و مسائل مُهمّه را به گوش همگان برساند.

(مساله 34) احتیاط مستحبّ آن است که امام درحال خطبه، سخنی غیرمربوط به خطبه‌ها نگوید، اَلْبَتَّه در فاصله بین خطبه‌ها و نماز، سخن گفتن بلامانع است.

(مساله 35) واجب است امام پس از خطبه اوّل مقدار کمی بنشیند و سپس به خطبه دوّم بپردازد.

(مساله 36) احتیاط مستحبّ آن است که امام و مُسْتَمِعین در حال خطبه واجد طهارت کامل (که برای نماز معتبر است) باشند.

(مساله 37) احتیاط مستحبّ آن است که مأمومین در حال خطبه روبه‌روی امام بوده و بیش از مقداری که در نماز می‌توانند خود را از قبله منحرف کنند، رو برنگردانند.

(مساله 38) واجب آن است مأمومین به خطبه‌های امام گوش را دهند و احتیاط مستحبّ آن است که ساکت باشند واز حرف زدن بپرهیزند که صحبت کردن در وقت خطبه مکروه است، بلکه اگر سخن گفتن مأمومین موجب نشنیدن خطبه و از بین رفتن فائده آن می‌شوند، سکوت لازم است.

(مساله 39) احتیاط واجب آن است که امام جمعه در خطبه حمد الهی ودرود بر پیغمبر و اَئِمَّه^ را به زبان عربی ایراد نماید، گر چه او و مُسْتَمِعین او عرب نباشند امّا می‌تواند در مقام وَعْظ و توصیه به تقوی به زبان دیگری تَکَلُّمْ نماید. و احتیاط مستحبّ آن است که موعظه و آنچه را به مصالح مسلمین مربوط می‌شود به زبان مستمعین ادا نماید، واگر مستمعین مختلفند آنها را به زبان‌های مختلف تکرار کند، گرچه در صورتی که مأمومین بیش از حدّ نصاب - 4 نفر- باشند می‌تواند به زبان حدّ نصاب - 4 نفر- اکتفا نماید، ولی احتیاط در آن است که آنها را به زبان خودشان موعظه کند.

(مساله 40) اذان دوّم در روز جمعه بِدْعَتْ و حرام است.